Historia polskiego kabaretu
Kabarety w Polsce to duża i ważna część kultury i historii. Niezależnie od nastrojów w kraju, problemów społecznych i politycznych specyficzny humor artystów kabaretowych zawsze potrafił pocieszyć rodaków – to rozrywka, który nigdy się nie nudzi i nigdy nie przestaje bawić. Dziś najpopularniejsze polskie kabarety, takie jak Neo-nówka, Ani Mru-Mru czy Paranienormalni gromadzą tysiące widzów na żywo i jeszcze więcej przed telewizorami. Zanim jednak ten rodzaj widowiska zawitał na ekranach, przeszedł długą drogę, dzięki której może poszczycić się tradycją i historią godną innych form artystycznego wyrazu. Poznaj, jak powstały znane polskie kabarety i ich równie znakomitych poprzedników.
Początki polskiego kabaretu – pierwsze lata XX wieku
Polskie kabarety bawią od ponad 100 lat. Historia tej formy rozrywki w naszym kraju sięga bowiem pierwszych lat XX wieku. W 1905 roku w Krakowie z inicjatywy pisarza Jana Augusta Kisielewskiego powstał pierwszy polski kabaret Zielony Balonik. Stworzyła go grupa artystów – głównie malarzy, ale też dziennikarzy, poetów i pisarzy. Wypełnione parodiami, piosenkami, skeczami i wierszami przedstawienia odbywały się w cukierni Jama Michalika. Nazwa grupy wzięła od widoku, jaki zastali członkowie grupy opuszczający nad ranem lokal po jednej z suto zakrapianych narad artystycznych – chłopca niosącego pęk zielonych balonów.
Kabarety w Polsce, zwłaszcza te pierwsze mogą poszczycić się znakomitymi aktorami i autorami skeczy. Dla przykładu twórcami tekstów dla Zielonego Balonika były takie wybitne osobistości jak Tadeusz Boy-Żeleński, Juliusz Osterwa, Leon Schiller czy Adolf Nowaczyński. Dzięki zabawnym i ciekawym programom i szopkom satyrycznym z udziałem znanych przedstawicieli sfery kulturalnej i politycznej kabaret zyskiwał coraz większą popularność.
W tym czasie zaczęły powstawać też inne polskie grupy kabaretowe w różnych częściach kraju: najpierw w Krakowie, a następnie w Warszawie. Kabarety w Polsce, takie jak Figliki, Momus, Sfinks, Czarny Kot, Argus, Miraż czy Teatr Udziałowy równie szybko zniknęły, co się pojawiły – nie cieszyły się zbyt długo popularnością, jednak pojawiły się wyjątki.
Kabarety dwudziestolecia międzywojennego
Niektóre grupy, takie jak kabaret literacki Pod Pikadorem czy Cyrulik Warszawski, miały więcej szczęścia i na długo zapisały się w pamięci Polaków, głównie ze względu na znakomite osobistości, które założyły te polskie grupy kabaretowe. Wśród nich byli między innymi Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim, Jan Lechoń i Antoni Słonimski. Takich sław nie powstydziłby się obecnie najpopularniejsze polskie kabarety.
W 1919 roku w warszawskiej Galerii Luxenburga odbyła się premiera pierwszego programu kabaretu Qui Pro Quo. Teksty dla grupy pisali dziś znany każdemu Julian Tuwim i Marian Hemar, a na scenie można było zobaczyć popularnych piosenkarzy i aktorów, takich jak Adolfa Dymszę, Hankę Ordonównę czy Mirę Zimińską. Znakomita jakość tekstów i wykonania sprawiły, że kabaret QPQ szybko przerodził się w teatrzyk artystyczny. Kilka lat później, w wyniku nieporozumień finansowych, z kabaretu odeszła grupa artystów pod wodzą Konrada Toma. Założyli oni kabaret Perskie Oko. Głównym autorem tekstów grupy stał się Andrzej Włast, wielbiciel kabaretu robionego z przepychem, rozmachem i bogatą scenografią. Znane polskie kabarety radziły sobie doskonale przez wiele lat. Niestety, wielki kryzys finansowy z lat trzydziestych sprawił, że większość z nich zakończyła w tym czasie swą działalność.
Polskie kabarety powojenne i z lat PRL-u
Odrodzenie kabaretu nastąpiło dopiero dwie dekady później. W 1953 roku powstał Studencki Zespół Satyryków, swoisty symbol przełomu październikowego, znany szerszej publiczności jako kabaret STS. Twórcami jego tekstów byli między innymi Agnieszka Osiecka i Stanisław Tym, a wśród aktorów STS wymienić można Jana Stanisławskiego i Kazimierę Utratę. W tym samym czasie powstały też znane polskie kabarety Szpak i Stańczyk, a niedługo później swą premierę miało słuchowisko radiowo-estradowo Podwieczorek przy mikrofonie. Niezwykle ciepło przyjęto też widowisko kabaretowe „Wieczór” Kabaretu Starszych Panów z Jeremim Przyborą i Jerzy Wasowskim na czele. W następnych latach pojawiały się kolejne kabarety polskie, które dziś przeszły już do legendy.
Lata sześćdziesiąte to czas narodzin słynnych kabaretów Pod Egidą z Janem Pietrzakiem oraz Dudek Edwarda Dziewońskiego, z takimi gwiazdami jak Jan Kobuszewski, Wiesław Gołas czy legendarna Irena Kwiatkowska. Celem ich działalności była kontynuacja artystycznych tradycji jednego z najstarszych klubów studenckich, Klubu Hybrydy. Dekadę później powstał niezwykle popularny i cieszący się do dziś uznaniem kabaret TEY, a także Elita. W latach osiemdziesiątych powstał niezapomniany Kabaret Potem, który został założony przez studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. Był on nie tylko jednym z pierwszych kabaretów Zielonogórskiego Zagłębia Kabaretowego, ale także dobrym startem dla wielu artystów, który utworzyli później znane i działające do dziś polskie grupy kabaretowe.
Najpopularniejsze polskie kabarety współczesne
Obecnie kabarety w Polsce wcale nie tracą na popularności. Co więcej, polska scena kabaretowa rozrasta się z roku na rok. Pewne formacje królują i niezmiennie bawią widzów do łez już od wielu lat. Kabaret Hrabi, Kabaret Moralnego Niepokoju, Ani Mru-Mru, Neo-Nówka, Kabaret Młodych Panów, Nowaki, Paranienormalni, Jurki, Formacja Chatelet, Chyba, Czesuaf czy Kabaret KaŁaMasz to najpopularniejsze polskie kabarety, regularnie gromadzące pełne komplety widzów podczas swych występów.
Znane kabarety – kiedyś i dziś
Obecnie polskie grupy kabaretowe mają tę przewagę nad tymi z lat poprzednich, że łatwiej jest im dotrzeć do większej grupy odbiorców dzięki transmisjom na żywo w telewizji, a także licznym festiwalom i wydarzeniom poświęconym rozrywce. Część artystów kabaretu to także celebryci, twarze znane i lubiane od wielu lat, niezależnie od tego z kim i gdzie grają. Dawniej ich miejsce zajmowali młodzi pisarze, poeci, których można nazwać „gwiazdami swoich czasów” – dlatego być może nie zmieniło się wcale aż tak wiele.
Zmieniają się czasy, nastroje i troski, ale jedno się nie zmienia – potrzeba oderwania się od rzeczywistości przy pomocy dawki śmiechu i rozrywki na poziomie. Polski kabaret pozostaje w stanie ciągłego rozkwitu i nie zapowiada się, aby ta forma zabawy miała wkrótce zniknąć. Wręcz przeciwnie w dobie internetu i możliwości utrwalania pokazów w formie filmów na portalach streamingowych czy platformach takich jak Youtube i Facebook ich żywotność zdaje się wydłużać. Najbardziej znane polskie kabarety posiadają też swoje fan page i profile w social mediach, dzięki czemu mogą utrzymywać kontakt z publicznością i fanami nie tylko podczas występów.